Trung Quốc hiện nắm giữ khoảng 70% thị phần đất hiếm toàn cầu – nhóm kim loại được ví như “dầu mỏ của thế kỷ 21”. Đây là nguồn nguyên liệu không thể thiếu trong sản xuất xe điện, tuabin gió, thiết bị quốc phòng, điện thoại thông minh và hàng loạt công nghệ hiện đại khác.
Trong bối cảnh Bắc Kinh liên tục siết chặt xuất khẩu, các nền kinh tế lớn như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đang gấp rút tìm cách đa dạng hóa nguồn cung. Việt Nam – quốc gia sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn và môi trường đầu tư ngày càng cởi mở – đang nổi lên như một điểm sáng tiềm năng.
Trữ lượng đất hiếm lớn, tiềm năng khai thác còn bỏ ngỏ
Theo số liệu của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Việt Nam hiện có trữ lượng đất hiếm ước tính 3,5 triệu tấn, đứng thứ sáu thế giới, tập trung chủ yếu tại mỏ Đông Pao (Lai Châu).
Cùng với Trung Quốc, Nga, Brazil và Ấn Độ, Việt Nam nằm trong nhóm năm quốc gia nắm giữ tới 90% trữ lượng đất hiếm đã biết trên toàn cầu.
Tuy nhiên, Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 1% sản lượng nam châm đất hiếm toàn cầu, theo dữ liệu của Adamas Intelligence dẫn từ Bộ Năng lượng Mỹ. Con số này tuy khiêm tốn nhưng cho thấy Việt Nam đã bắt đầu chuyển hướng từ xuất khẩu nguyên liệu thô sang sản xuất sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn — bước đi quan trọng để tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu
Trữ lượng đất hiếm lớn, tiềm năng khai thác còn bỏ ngỏ
Trong thời gian qua, nhiều tập đoàn công nghệ lớn đã bắt đầu đầu tư mạnh mẽ vào Việt Nam.
Một nhà sản xuất nam châm hàng đầu Trung Quốc, đối tác của Apple, đã mở cơ sở sản xuất tại miền Bắc.
Doanh nghiệp Star Group Industrial (Hàn Quốc) đầu tư 80 triệu USD vào nhà máy sản xuất nam châm ở Quảng Nam.
Bên cạnh đó, các tập đoàn như Luxshare và Foxconn cũng đang mở rộng dây chuyền lắp ráp tại Việt Nam, sử dụng các linh kiện có chứa nam châm trong sản xuất thiết bị điện tử.
Với lợi thế môi trường đầu tư ổn định, chi phí lao động cạnh tranh và mạng lưới hiệp định thương mại tự do rộng khắp, Việt Nam đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn của chuỗi cung ứng vật liệu công nghệ cao.
Dù tiềm năng lớn, nhưng con đường phát triển đất hiếm của Việt Nam không hề dễ dàng.
Việc khai thác và chế biến đất hiếm đòi hỏi vốn đầu tư lớn, công nghệ tinh luyện cao, trong khi nhiều mỏ nằm ở khu vực Tây Bắc – nơi hạ tầng giao thông và logistics còn hạn chế.
Ngoài ra, vấn đề môi trường và khung pháp lý cũng là rào cản lớn. Các chuyên gia cảnh báo rằng hoạt động khai thác đất hiếm có nguy cơ gây ô nhiễm cao nếu thiếu quản lý chặt chẽ.
Trên phương diện địa chính trị, Việt Nam cần khéo léo cân bằng giữa việc mở rộng hợp tác với các nước phương Tây như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và duy trì quan hệ kinh tế mật thiết với Trung Quốc, quốc gia hiện vẫn giữ vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu.
Theo bài phân tích đăng trên The Diplomat (20/10/2025), Việt Nam khó có thể thay thế Trung Quốc trong ngắn hạn, bởi Bắc Kinh không chỉ có lợi thế về trữ lượng mà còn sở hữu toàn bộ chuỗi chế biến, tinh luyện và sản xuất nam châm hoàn chỉnh – điều Việt Nam vẫn đang trong quá trình xây dựng.
Tuy nhiên, nếu thành công trong việc thu hút đầu tư, nâng cao năng lực chế biến và phát triển sản phẩm hạ nguồn, Việt Nam hoàn toàn có thể đóng vai trò bổ sung quan trọng trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu, góp phần giảm sự phụ thuộc của thế giới vào Trung Quốc.
Đây là cơ hội vàng để Việt Nam khẳng định vị thế trong bản đồ năng lượng – công nghệ toàn cầu, nhưng cũng là bài kiểm tra lớn về chiến lược, tầm nhìn và năng lực quản trị của quốc gia trong giai đoạn mới.
