Hy vọng của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc tiếp cận khoáng sản đất hiếm của Ukraine đã gặp phải trở ngại vào thứ Bảy sau khi Tổng thống Volodymyr Zelenskyy từ chối đề xuất này với lý do quá chú trọng vào lợi ích của Mỹ.
Triển vọng về một thỏa thuận kinh tế đổi lấy sự hỗ trợ của Washington cho quốc gia đang bị chiến tranh tàn phá đã thu hút sự chú ý trong những ngày gần đây, khi có các cuộc đàm phán về một thỏa thuận rộng lớn hơn để chấm dứt cuộc chiến. Tuy nhiên, Zelenskyy cho biết đề nghị hiện tại không đưa ra bất kỳ bảo đảm an ninh cụ thể nào cho đất nước của ông.
“Tôi không cho phép các bộ trưởng ký kết một thỏa thuận liên quan vì theo tôi, nó chưa đủ để bảo vệ chúng tôi, bảo vệ lợi ích của chúng tôi”, ông Zelenskyy nói với The Associated Press vào thứ Bảy tại Munich. Mỹ đã đề xuất sở hữu 50% khoáng sản quan trọng của Ukraine, theo Reuters dẫn lời ba người am hiểu vấn đề này.
Tuy nhiên, các quan chức tại Hội nghị An ninh Munich cho biết vẫn có khả năng đàm phán một thỏa thuận có thể chấp nhận được cho cả hai bên.
Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Mỹ Lindsey Graham vào thứ Bảy cho biết một thỏa thuận như vậy có thể là “thay đổi cuộc chơi” trong việc giải quyết xung đột và là một “cơn ác mộng” đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin.
“Thỏa thuận khoáng sản này giữa Mỹ và Ukraine là một thay đổi lớn, bởi vì Tổng thống Trump có thể nói với người dân Mỹ rằng Ukraine không phải là gánh nặng, mà là một lợi ích”, ông Graham nói vào thứ Bảy.
“Nếu thỏa thuận khoáng sản này xảy ra, đó sẽ là một cơn ác mộng đối với Putin, vì chúng ta có thứ gì đó để bảo vệ mà trước đây chúng ta không có”, ông nói thêm.
Ukraine là nơi có trữ lượng khoáng sản quý giá quan trọng cho việc sản xuất các sản phẩm công nghệ cao. Trường Đại học Kinh tế Kyiv ước tính rằng quốc gia này sở hữu trữ lượng của 20 trong số 50 nguyên liệu thô quan trọng, bao gồm titan, lithium và zirconium.
Tổng thống Trump đã nói rằng ông muốn có khoáng sản trị giá 500 tỷ USD từ Ukraine để giúp giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc, nhưng Zelenskyy cho biết bất kỳ việc khai thác nào cũng cần phải gắn liền với các bảo đảm an ninh cho Ukraine.
Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Chris Coons nói với CNBC vào thứ Bảy rằng thỏa thuận này có thể là “lợi ích” cho cả hai bên, miễn là nó đảm bảo an ninh cho Kyiv.
“Nếu đây là một cơ hội đầu tư mà các công ty Mỹ và các công ty từ châu Âu tham gia vào khai thác và chế biến, để chúng ta có thể độc lập với các nguồn khoáng sản chiến lược từ Trung Quốc — và nếu điều này giúp làm sâu sắc và củng cố quan hệ đối tác của chúng ta để đảm bảo an ninh cho Ukraine trong tương lai … thì đó sẽ là một điều tích cực”, Coons nói.
Tuy nhiên, ông cũng nói thêm rằng có một số mô tả về thỏa thuận này “khá khác biệt với điều đó”.
Đề xuất hiện tại của Mỹ tập trung vào việc sử dụng khoáng sản đất hiếm của Ukraine “như là khoản bồi thường” cho các khoản tài trợ đã được chính quyền Biden cung cấp, cũng như thanh toán cho sự hỗ trợ trong tương lai, theo báo cáo của Associated Press dẫn lời các quan chức cấp cao Ukraine hiện tại và trước đây vào thứ Bảy.
“Mỹ đã làm rất rõ ràng, chính sách đối ngoại của họ sẽ mang tính giao dịch, không gì khác”, Binaifer Nowrojee, Chủ tịch Quỹ Xã hội Mở, nói với CNBC vào Chủ nhật. Tuy nhiên, bà nói, Ukraine vẫn ở “vị trí tốt để đàm phán”.
Ukraine từ lâu đã tìm cách phát triển ngành công nghiệp khoáng sản quan trọng của mình và một thỏa thuận với Mỹ có thể cung cấp sự hỗ trợ cần thiết cho công việc khai thác và chế biến khoáng sản, vốn yêu cầu vốn đầu tư lớn.
Nataliia Shapoval, người đứng đầu Viện KSE, một tổ chức nghiên cứu thuộc Trường Kinh tế Kyiv, nơi đã xây dựng cơ sở dữ liệu về khoáng sản quan trọng của Ukraine, đồng ý rằng thỏa thuận có thể có lợi cho cả hai quốc gia nếu các cuộc đàm phán được thực hiện “với thiện chí.”
“Ukraine muốn tin rằng Tổng thống Trump muốn có một cơ sở nghiêm túc, dựa trên kinh tế để đàm phán với Putin. Nếu có nhiều nhà đầu tư Mỹ ở Ukraine, sẽ có nhiều cơ sở hơn để bảo vệ Ukraine”, Shapoval nói với CNBC vào thứ Năm qua cuộc gọi video.
Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải bao gồm nhiều yếu tố hơn chỉ là đền bù và cần phải đi kèm với một thỏa thuận toàn diện hơn với Nga để kết thúc cuộc chiến.
“Nếu Tổng thống Trump không có kế hoạch sử dụng nguyên liệu thô quan trọng như một phần trong khuôn khổ đàm phán với Nga, và chỉ nghĩ rằng chúng ta muốn đền bù cho sự trợ giúp của phía Mỹ, thì đó là sự lãng phí thời gian đối với tất cả những người tham gia”, bà nói thêm.
