Tại Diễn đàn “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các ngành công nghệ chiến lược” diễn ra ngày 2/10, bà Mariam J. Sherman — Giám đốc quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Campuchia và Lào — đã chia sẻ rằng Việt Nam có nhiều lợi thế trong phát triển công nghệ, song vẫn cần một chiến lược bài bản để thu hút và giữ chân nhân tài. Theo bà, khoảng 65% nhân lực công nghệ hàng đầu của Việt Nam, làm việc trong lĩnh vực công nghệ trọng yếu và mới nổi, hiện đang cư trú ở nước ngoài. Bà trích dẫn Báo cáo “Kiến tạo tương lai bán dẫn Việt Nam: Đột phá từ nhân tài và công nghệ & đổi mới sáng tạo” để minh họa con số này.
Bà Sherman khẳng định rằng, với các ngành công nghệ cao như bán dẫn, điểm mấu chốt để thành công nằm ở yếu tố con người. Việc đầu tư vào phát triển nhân lực — từ kỹ thuật viên, kỹ sư đến nhà khoa học và lãnh đạo tầm nhìn — là nền tảng để xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vững mạnh. Bà cũng nhấn mạnh rằng thu hút nhân tài không chỉ dừng lại ở việc đào tạo mà còn cần các chính sách thuận lợi để họ quay trở về cống hiến.
Để hiện thực hóa tham vọng công nghệ, đại diện World Bank đề xuất áp dụng công thức “ba cộng một”. Ba trụ cột đầu gồm (1) nhân tài, (2) hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, (3) liên kết chuỗi cung ứng; trụ cột “cộng một” là việc tập trung chiến lược vào một số cụm đổi mới sáng tạo trọng điểm. Bà Sherman gợi ý rằng Việt Nam nên bắt đầu từ các lĩnh vực mà đã có đà phát triển như điện tử, bán dẫn, công nghệ sinh học và dược phẩm, để tạo điểm nhấn, giữ tri thức trong nước và nâng cao năng lực tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.
Bà Sherman đưa ra ví dụ về các trung tâm đổi mới sáng tạo nổi bật trong khu vực như Shenzhen–Hồng Kông–Quảng Châu của Trung Quốc, thành phố khoa học Daedeok của Hàn Quốc, hay các khu công nghệ cao của Singapore — nơi các viện nghiên cứu, đại học, công ty công nghệ và doanh nghiệp sáng tạo cùng hoạt động trong một hệ sinh thái liên kết chặt chẽ. Việt Nam, bà nói, có thể học hỏi và lựa chọn mô hình phù hợp, tránh dàn trải và tối ưu hóa nguồn lực.
Tại Việt Nam, Công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội) được nhắc đến như một địa điểm tiềm năng có thể phát triển cụm đổi mới sáng tạo đa ngành — từ lấy mẫu ban đầu, nghiên cứu thiết kế đến sản xuất quy mô lớn. Bà Sherman cho rằng nếu xây dựng đúng, nơi đây có thể thu hút viện R&D, startup, nhà máy sản xuất cao cấp và các cơ sở giáo dục — biến thành trung tâm công nghệ đẳng cấp khu vực.
World Bank cũng cam kết đồng hành với Việt Nam trong quá trình biến tầm nhìn thành kết quả cụ thể. Bà Sherman và đội ngũ hỗ trợ sẽ phối hợp với chính phủ, doanh nghiệp, cơ sở giáo dục và các tổ chức quốc tế để thúc đẩy các sáng kiến đổi mới sáng tạo ngay từ hôm nay, không chỉ trong tương lai.
Theo bà Sherman, vai trò Nhà nước là định hướng, tạo điều kiện, tháo gỡ, trong khi các doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu cần chủ động sáng tạo. Bà nhấn mạnh Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị — về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia — đã xác định nhân lực, công nghệ lõi và hạ tầng là những khâu trọng yếu cần “đi trước một bước”.
Bài phát biểu của bà Mariam Sherman gửi đi thông điệp mạnh mẽ: nếu Việt Nam biết lựa chọn đúng ngành công nghệ, xây dựng hệ sinh thái đồng bộ và thu hút nhân tài quay về, nước ta có cơ hội thực sự bước vào cuộc chơi công nghệ toàn cầu – chinh phục các “ván cờ nghìn tỷ USD” không chỉ bằng tiềm năng, mà bằng năng lực và chiến lược thực chi.
