Nhật Bản mới đây công bố phát hiện trữ lượng đất hiếm ước tính khoảng 16 triệu tấn tại khu vực biển sâu gần đảo Minamitorishima, ở độ sâu khoảng 6.000m dưới đáy biển. Theo nghiên cứu công bố năm 2018, nguồn tài nguyên này có thể đáp ứng nhu cầu đất hiếm cho thế giới trong 420 – 780 năm, đưa khu vực này trở thành một trong những “kho chiến lược” giàu trữ lượng nhất từng được phát hiện.
Đất hiếm hiện là vật liệu cốt lõi trong các ngành công nghệ mũi nhọn, bao gồm chip bán dẫn, xe điện, pin năng lượng, tuabin gió, vũ khí hiện đại, radar, AI, hàng không – vũ trụ và công nghệ quốc phòng. Chính vì vậy, phát hiện của Nhật Bản không chỉ mang yếu tố tài nguyên đơn thuần, mà được xem là một biến động địa chính trị có sức ảnh hưởng sâu rộng đến tương lai chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tham vọng giảm phụ thuộc Trung Quốc
Trong hơn một thập kỷ, Nhật Bản gần như lệ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc về đất hiếm – với tỷ lệ nhập khẩu có thời điểm lên tới 90%. Sau vụ Bắc Kinh cắt nguồn đất hiếm vào năm 2010 trong căng thẳng Senkaku/Điếu Ngư, Tokyo đã bắt đầu đa dạng hoá nguồn cung và đến nay đã giảm mức phụ thuộc xuống khoảng 60%.
Theo kế hoạch, Nhật Bản sẽ khai thác thử từ tháng 1/2026, với chi phí khoảng 150 triệu yen (tương đương 1,3 triệu USD) cho mỗi chuyến nghiên cứu, thăm dò khai thác, và đặt mục tiêu cung ứng thương mại sau năm 2028. Tuy nhiên, độ sâu 6.000m được đánh giá là thách thức kỹ thuật chưa từng có tiền lệ, khiến bài toán chi phí – công nghệ – môi trường trở thành rào cản lớn nhất.
Trung Quốc vẫn "nắm chuôi cán"
Dù không lên tiếng trực tiếp, truyền thông nhà nước Trung Quốc nhấn mạnh rằng lợi thế quan trọng không nằm ở trữ lượng, mà nằm ở năng lực tinh luyện – khâu mà Bắc Kinh đang chiếm gần 90% thị phần toàn cầu.
Theo các chuyên gia, Trung Quốc nhiều khả năng sẽ tiếp tục duy trì ưu thế bằng cách:
siết tiêu chuẩn môi trường để nâng rào cản chi phí,
duy trì hạn ngạch xuất khẩu,
và khóa chặt chuỗi tinh luyện vốn đang là “cổ chai” của cả thế giới.
Điều này đồng nghĩa, Nhật Bản có mỏ – nhưng Trung Quốc vẫn có quyền lực thị trường trong ngắn và trung hạn
Tác động lan sang thị trường vàng
Thông tin về “siêu mỏ đất hiếm” xuất hiện trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu đang nhạy cảm với rủi ro địa chính trị. Ngay lập tức, dòng tiền quốc tế tăng cường phòng thủ và dịch chuyển sang vàng như một kênh trú ẩn chiến lược.
-
Giá vàng thế giới sáng 20/10/2025 dao động quanh 4.257 – 4.259 USD/ounce, tăng 1,33% trong 24 giờ.
-
Giá vàng SJC trong nước giữ ở mức 150.000.000 – 151.000.000 đồng/lượng, bất chấp thị trường có dấu hiệu chốt lời kỹ thuật.
Giới đầu tư cho rằng cuộc cạnh tranh đất hiếm Nhật – Trung sẽ là mặt trận địa chính trị dài hơi. Mỗi lần căng thẳng leo thang ở chuỗi cung ứng chiến lược, vàng sẽ tiếp tục được hưởng lợi, tương tự các chu kỳ an toàn tài chính giai đoạn 2008–2011 và 2019–2022.
